Ahmet Yesevi
Ahmet Yesevi
MİLLİYETİMİZİ BORÇLU OLDUĞUMUZ İNSAN
Türk Milliyetininin, hamurkârı olan Ahmet Yesevi, Türkiye dışındaki Türk Dünyası”nda çok iyi tanınır ve bilinir. Bununla birlikte ülkemizde de Hazret Sultan”ı bilen ve tanıyan az değildir. Büyük şairimiz Yahya Kemal Beyatlı; “Şu Ahmet Yesevi kim? Bir araştırın göreceksiniz. Bizim milliyetimizi asıl O”nda bulacaksınız?” diyor…
Türk milliyetinin temelinde bir insanın bulunması ne demektir? Ne yapmıştır ki bu insan, böyle bir vasfa hak kazanmıştır?
Ahmet Yesevi, ilk Türk-İslâm mutasavvıfıdır. Türk aydınlarının Arapça ve Farsça yazdığı bir dönemde ilk defa Türkçe dini-tasavvufi şiirler söyleyen insandır. Ahmet Yesevi”nin öğrencileri ve takipçileri, O”nun “Hikmet” denilen şiirlerini yüzlerce yıldan beri tekrarlayarak Türk dilinin şiir dili olarak gelişmesini sağlamışlardır. Ahmet Yesevi, ilk Türk-İslam mutasavvıfı olarak, Türklere İslamı ve tasavvufu anlatmak için “Farsça”yı çok iyi bilmesine rağmen” hikmetlerini Türkçe yazdı, söyledi. Hikmetler, Türk Dünyasının her yerine yayıldı. Türkçe canlandı… Yesevi”nin yolundan gidenler, Türkçe söylediler. Bu manada Ahmet Yesevi olmasaydı ve güzel Türkçemiz bu kadar yaygın bir şekilde varlığını sürdüremeyecekti. Yunus Emre bir Ahmet Yesevi öğrencisi ve Yesevi izleyicisidir. Yolun en büyük şairidir. Şiirlerinin ilham kaynağı Ahmet Yesevi”dir ve hatta bazı şiirleri Yesevi Hikmetlerinin tekrarlanmış şeklidir.
Sözgelimi Ahmet Yesevi, Divan-ı Hikmetinde;
“Işkıng kıldı şeyda mini
Cümle alem bildi mini
Kaygum sinsin tüni küni
Minge sinok kirek sin…”
Yunus Emre Divanında;
“Aşkın aldı benden beni
Bana seni gerek seni
Ben yanarın tünü günü
Bana seni gerek seni…”
İki şiirin tamamım karşılaştırdığımız zaman temanın ve bazı mısraların birbirinin aynısı olduğunu görürüz.
Ahmet Yesevi ve dervişleri, henüz büyük kısmı Müslüman olmamış, olanları da yeteri kadar dini bilmeyen Türklere İslamiyeti anlatmak gayreti içinde, Türkçe söylemişler ve Türkçe”nin devamına ve gelişmesine en büyük hizmeti yapmışlardır. Gayretlerinin asıl maksadı elbette İslam”ı yaymaktı. Bunda da büyük başarı kazanmışlardır.
Daha Hazret”in sağlığında, binlerce öğrenci-mürid, Ahmet Yesevi dergahından aldıkları inanç, bilgi ve bilinci Horasan”a, Deşti Kıpçak diye adlandırılan Kuzey Türklük bölgelerine, Diyar-ı Rum (Roma Diyarı) diye adlandırılan Anadolu”ya ve Avrupa Türklüğüne ulaştırmışlardır.
Anadolu”da ve Rumeli”de Türk varlığının kökleşmesinde en büyük hisse yine Yesevi dervişlerinindir. Osmanlı Devleti”nin manevi kurucuları olan Şeyh Edebaliler, Hacı Bektaş Veliler, Geyikli Babalar, Ahmet Yesevi”nin takipçileriydi. Prof. Dr. Ömer Lütfi Barkan”ın “Kolonizatör Türk Dervişleri” adlı değerli eseri, bu konuda ayrıntılı bilgilerle doludur.
Ahmet Yesevi”nin Anadolu”ya gönderdiği Hacı Bektaş Veli, Osmanlı ordusunun belkemiği olan Yeniçeriliğin manevi öğretmeni (piri) idi. Yine, Ahmet Yesevi”nin Hacı Bektaş”a yardımcı olarak gönderdiği Sarı Saltuk, Balkanlarda Müslümanlığı kökleştiren kişidir. Bursa”nın fethini hazırlayan Geyikli Baba, bir başka Yesevi dervişidir.
Türk Milliyetininin, hamurkârı olan Ahmet Yesevi, Türkiye dışındaki Türk Dünyası”nda çok iyi tanınır ve bilinir. Bununla birlikte ülkemizde de Hazret Sultan”ı bilen ve tanıyan az değildir. Büyük şairimiz Yahya Kemal Beyatlı; “Şu Ahmet Yesevi kim? Bir araştırın göreceksiniz. Bizim milliyetimizi asıl O”nda bulacaksınız?” diyor…
Türk milliyetinin temelinde bir insanın bulunması ne demektir? Ne yapmıştır ki bu insan, böyle bir vasfa hak kazanmıştır?
Ahmet Yesevi, ilk Türk-İslâm mutasavvıfıdır. Türk aydınlarının Arapça ve Farsça yazdığı bir dönemde ilk defa Türkçe dini-tasavvufi şiirler söyleyen insandır. Ahmet Yesevi”nin öğrencileri ve takipçileri, O”nun “Hikmet” denilen şiirlerini yüzlerce yıldan beri tekrarlayarak Türk dilinin şiir dili olarak gelişmesini sağlamışlardır. Ahmet Yesevi, ilk Türk-İslam mutasavvıfı olarak, Türklere İslamı ve tasavvufu anlatmak için “Farsça”yı çok iyi bilmesine rağmen” hikmetlerini Türkçe yazdı, söyledi. Hikmetler, Türk Dünyasının her yerine yayıldı. Türkçe canlandı… Yesevi”nin yolundan gidenler, Türkçe söylediler. Bu manada Ahmet Yesevi olmasaydı ve güzel Türkçemiz bu kadar yaygın bir şekilde varlığını sürdüremeyecekti. Yunus Emre bir Ahmet Yesevi öğrencisi ve Yesevi izleyicisidir. Yolun en büyük şairidir. Şiirlerinin ilham kaynağı Ahmet Yesevi”dir ve hatta bazı şiirleri Yesevi Hikmetlerinin tekrarlanmış şeklidir.
Sözgelimi Ahmet Yesevi, Divan-ı Hikmetinde;
“Işkıng kıldı şeyda mini
Cümle alem bildi mini
Kaygum sinsin tüni küni
Minge sinok kirek sin…”
Yunus Emre Divanında;
“Aşkın aldı benden beni
Bana seni gerek seni
Ben yanarın tünü günü
Bana seni gerek seni…”
İki şiirin tamamım karşılaştırdığımız zaman temanın ve bazı mısraların birbirinin aynısı olduğunu görürüz.
Ahmet Yesevi ve dervişleri, henüz büyük kısmı Müslüman olmamış, olanları da yeteri kadar dini bilmeyen Türklere İslamiyeti anlatmak gayreti içinde, Türkçe söylemişler ve Türkçe”nin devamına ve gelişmesine en büyük hizmeti yapmışlardır. Gayretlerinin asıl maksadı elbette İslam”ı yaymaktı. Bunda da büyük başarı kazanmışlardır.
Daha Hazret”in sağlığında, binlerce öğrenci-mürid, Ahmet Yesevi dergahından aldıkları inanç, bilgi ve bilinci Horasan”a, Deşti Kıpçak diye adlandırılan Kuzey Türklük bölgelerine, Diyar-ı Rum (Roma Diyarı) diye adlandırılan Anadolu”ya ve Avrupa Türklüğüne ulaştırmışlardır.
Anadolu”da ve Rumeli”de Türk varlığının kökleşmesinde en büyük hisse yine Yesevi dervişlerinindir. Osmanlı Devleti”nin manevi kurucuları olan Şeyh Edebaliler, Hacı Bektaş Veliler, Geyikli Babalar, Ahmet Yesevi”nin takipçileriydi. Prof. Dr. Ömer Lütfi Barkan”ın “Kolonizatör Türk Dervişleri” adlı değerli eseri, bu konuda ayrıntılı bilgilerle doludur.
Ahmet Yesevi”nin Anadolu”ya gönderdiği Hacı Bektaş Veli, Osmanlı ordusunun belkemiği olan Yeniçeriliğin manevi öğretmeni (piri) idi. Yine, Ahmet Yesevi”nin Hacı Bektaş”a yardımcı olarak gönderdiği Sarı Saltuk, Balkanlarda Müslümanlığı kökleştiren kişidir. Bursa”nın fethini hazırlayan Geyikli Baba, bir başka Yesevi dervişidir.