Atatürk, Doğduğu Evi 27 Yaşında Almış
Atatürk, Doğduğu Evi 27 Yaşında Almış
Atatürk, Doğduğu Evi 27 Yaşında Almış
Yarın, Atatürk'ün 70. ölüm yıldönümü. Ancak doğduğu evin aslında kime ait olduğuna dair tartışmalar ise devam ediyor. Kimi o evde doğmadığını, kimi de evin miras kaldığını söylese de Osmanlı arşivlerinden çıkan 1908 tarihli bir belge, evin bizzat Atatürk tarafından 50 altın karşılığı satın alındığını gösteriyor.
Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk'ün doğduğu evin ne zaman ve kim tarafından satın alındığı, uzun yıllardır tartışılan bir konu. Kimileri Atatürk'ün doğduğu ev olarak bilinen Selanik'teki pembe boyalı evde doğmadığını iddia ediyor; kimileri evin Atatürk'ün babası Ali Rıza Efendi tarafından yaptırıldığını söylüyor; bazı iddialara göre de Ali Rıza Efendi'nin evi bizzat satın aldığı ifade ediliyor. Ancak geçtiğimiz günlerde Osmanlı arşivlerinden çıkan belge, Selanik'te bulunan ve 'Atatürk Evi' adıyla müzeye dönüştürülen ev hakkındaki tartışmaları bitirecek gibi görünüyor.
Daha ilkokul yıllarında gördüğümüz ve 'Atatürk'ün doğduğu ev' olarak öğretilen çift cumbalı pembe boyalı binanın aslında Atatürk'ün doğduğu ev olmadığından başlayan iddialar, evin Ali Rıza Bey tarafından yaptırıldığına kadar uzuyordu. Ancak Atatürk tarafından satın alınışının 100. yılında ortaya çıkan bir belge, evin ne Atatürk'ün babası Ali Rıza Efendi tarafından yaptırıldığını ne de ailesi tarafından satın alındığını söylüyor. İttihad ve Terakki'nin iktidara geldiği yıl olan 1908'de Mustafa Kemal tarafından satın alındığına işaret ediyor.
1870 yılında inşa edilen ev, Rodoslu Müderris Hacı Mehmet Vakfı'nca yaptırılmış ve Atatürk alıncaya kadar da birçok kez el değiştirmiş. Son olarak dört çocuklu bir ailenin ikamet ettiği ev, 1908 yılının tapu kayıtlarındaki ifadeye göre, 'Mustafa Kemal ibni Ali Rıza' tarafından ödenen 50 altın karşılığı bu aileden satın alınmış. Atatürk'ün doğduğu tarihte, ailesi bu evde kiracı olarak oturuyormuş.
O dönemde Koca Kasım Paşa Mahallesi, Islahane Caddesi üzerinde bulunan evden Ali Rıza Bey'in 1888'de ölümüyle birlikte masraflarını azaltmak için taşınmış Mustafa Kemal ve ailesi. O da Atatürk Evi'nin hemen yanında nispeten daha küçük bir evmiş. 1902 yılında Harbiye'deki askerî eğitimini tamamladıktan 5 yıl sonra 1907 yılında Selanik'te görev alan Mustafa Kemal'in 1908 yılında Selanik'te doğduğu evi alarak annesi ve kız kardeşi Makbule Hanım ile birlikte bir süre bu evde yaşadıklarını anlatıyor Konuk. Ancak, annesi ve kız kardeşi, Balkan Savaşı'yla birlikte Selanik'ten ayrılınca ev Yunanlı mübadil bir aileye bırakılmış.
Belgeyi ortaya çıkaran öğretim görevlisi Neval Konuk, daha sonra Zübeyde Hanım'ın, ikinci eşi Ragıp Bey'le evlendiğinde yine bu küçük evde yaşamaya devam ettiklerini, bu sırada da Mustafa Kemal'in askerî okula devam ettiğini söylüyor. Konuk, söylendiği gibi evi Ali Rıza Bey'in almadığını, evin beş varisinden dördünün hissesinin karşılığını ödeyen Mustafa Kemal tarafından satın alındığını anlatıyor. Konuk, kalan beşte bir hisse sahibinin muhtemelen satış esnasında orada bulunmadığı için, bu paya Mustafa Kemal'in sahip olamadığını ifade ediyor.
İki aylık bir arşiv taraması sonucunda belgeyi bulan Neval Konuk, "Atatürk Evi, söylendiği gibi bir müddet kereste ticareti yapmış olan babası tarafından inşa ettirilmiş ya da satın alınmış değildir. Belki Ali Rıza Efendi, bu evi sahiplerinin adına ve hesabına tamir ettirmiş olabilir. Bu durum Mustafa Kemal'in ailesine bağlılığını ortaya koyması açısından doğduğu evi satın alması, ailesini kiracılığın sıkıntılarından kurtarması, insanî meziyetlerinden birini ortaya çıkarmaktadır. Ayrıca, gerçekle ilgisi olmayan birtakım yanlış yakıştırma ve uydurmaları da sona erdirmektedir." diyor. Atatürk Evi'yle ilgili araştırmayı Kültür ve Turizm Bakanlığı adına yürüten öğretim üyesi Neval Konuk, belgeyi Osmanlı arşivleri içinde yer alan kadastro kayıtları arasında bulduğunu, bu belgenin de 100 yıllık bir gerçeğin ortaya çıkması açısından önemli olduğunu söylüyor. Konuk'a göre bu tapu belgesi Mustafa Kemal'in ailesine bağlılığının bir ifadesi. "Atatürk, doğduğu evi satın alarak ailesini kiracılığın sıkıntılarından kurtarmıştır. Bu durum da onun insanî meziyetlerinden birini ortaya çıkarmaktadır." diyor.
1912 yılında Balkan Savaşı'yla birlikte Yunanlılara bırakılan Atatürk'ün doğduğu ve sonradan satın aldığı ev, 1933 yılında Cumhuriyet'in onuncu yıldönümü dolayısıyla Selanik Belediyesi tarafından Türk hükümetine hediye edilmiş.
İttihad ve Terakki Fırkası'nın kurulduğu ve İttihadçıların 'Hürriyetin Kâbesi', 'Hürriyet'in Beşiği' sıfatıyla andıkları Selanik şehrindeki bu evin, Atatürk Evi olarak düzenlenmesi 1951 yılında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü müdürü olan Prof. Dr. Enver Ziya Karal ile eşi Fatma Karal tarafından gerçekleştirilmiş. Dolmabahçe ile Topkapı saraylarından sağlanan ve Selanik'ten satın alınan eşyalarla döşenen ve Atatürk'e ait bazı eşyalar ve fotoğrafların da sergilenmesi ile ev, müze niteliği kazanmış. Atatürk'ün 15. ölüm yıldönümü olan 10 Kasım 1953 tarihinde ziyarete açılan ev, 20 Haziran 1978'de meydana gelen depremle zarar görmüş ve onarımın ardından 1981 yılında yeniden ziyarete açıldı.
MEHMET RIFAT YEĞEN